zaterdag 8 maart 2014

(1) Flees in'e kúp, hangende komma's en at en as

Dit is ut earste stukje fan un sery dy't gaat over ut Franekers.
Je hore ut Franekers wel telkens minder, maar gelukkug wurdt der toch noch aardug wat Franekers praten en... skreven, su't we sien kinne op ut Facebook fan Friends of Frjentsjer. 

Ah, kin't skele ju
Ut skriven fan ut Franekers kin nog maar un bitsy regels. Elkeneen skriift su't er dinkt dat ut mut. En elkeneen begrypt mekaar. Dus geen probleem; mooi houwe su.
At ik dan ok hier probear wat over ut Franekers út te lêgen, mutte jim dat maar as un aardughydsje besien.

Echte Fraenekers
Nim nou dit stukje. Ut begint met "Franekers su't mut".
Hest wel us opletten hoe't echte Franekers "Franeker" útspreke? At je goed lústere komt achter de a un foarsichtige è. Geen Hollander dy't ut hoart, maar as ik der een "Fraeneker" sêgen hoar, dan weet ik meteen wat foar flees ik in'e kúp hew.
Set maar us un Hollanner en un Franeker naast mekaar en laat se maar us sêge: Ik ga naar het kaatsen/Ik gaan naar ut kaatsen. Dy't ut ferskil nyt hoart bij "naar" en "kaatsen", mut hast wel import weze. 

Lekker effisjent
Dan ut tweede woardsje "su 't". Einliks binne ut dry woarden. Franekers hewwe de gewoante om su feul mogeluk woarden an mekaar te plakken en letters furt ("fut" sêge Franekers) te laten. Lekker makkelik en der is nyt een dy't nyt snapt wat je sêge.
Dry woarden sei ik? Jaseker. Sú ik ut kompleet útspreke, dan sú ik sêge mutte: "su as ut". Dat wurdde "su as 't" en in'e spreektaal "su at". En dat wurdde dan wear "su 't". Dy hangende komma laat sien dat der wat ferdwenen is. Over dy komma (apostrof) krije we ut later noch wel.

At en as
"At" en "as" wurde ("wurre" of "wudde" sêge se) trouwens vaak deur mekaar brúkt in ut Franekers.
"At" suden je bruke mutte at je in ut Nederlâns "indien" of "wannear" bruke kinne. Su as in de sin foar disse.
"As" bruke je in de andere gefallen. Su as in disse sin.

Su, dat was ut foar nou.
At jim fine dat ik ut erges mis hew, reagear asjeblyft.
En ok at jim fragen hewwe: reagere!
Bijfoarbeeld: Wannear ie, y, i, of ii?
Of: Hoe sit ut met u, je, jou, stou, dou?
Of: ok of oek?
Su kinne we met syn allen probeare ut Franekers un bitsje steviger ondergrôn te geven.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten